“อัมพฤกษ์ อัมพาต” กับโรคหลอดเลือดสมอง???
“อัมพฤกษ์ อัมพาต” คำสองคำนี้เป็นคำที่ถูกพูดถึงบ่อยๆในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง หลายท่านจะพูดถึงกันว่าคนนี้เป็นอัมพฤกษ์ คนนี้เป็นอัมพาต แต่ท่านทราบกันไหมครับว่า คำว่า “อัมพฤกษ์ อัมพาต” สองคำนี้สื่อถึงอะไร? วันนี้ทาง ReBRAIN จะมาไขข้อข้องใจเกี่ยวกับคำว่า “อัมพฤกษ์ อัมพาต” กันครับว่า มีความหมายยังไงและเกี่ยวข้องกับโรคหลอดเลือดสมองยังไง ก่อนอื่นขอเกริ่นนำถึงโรคหลอดเลือดสมองกันก่อนนะครับ
โรคหลอดเลือดสมองหรือ “Stroke” หรือมีอีกชื่อหนึ่งว่า Cerebrovascular disease (ชื่อย่อ CVA) เป็นโรคที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของหลอดเลือดสมอง ส่งผลทำให้สมองขาดเลือดอย่างเฉียบพลัน โรคหลอดเลือดสมองจึงแบ่งสาเหตุการเกิดโรคได้ 2 ประเภท คือ 1. เกิดจากการตีบหรืออุดตันของหลอดเลือดสมอง (Ischemic Stroke) 2. เกิดจากการแตกของหลอดเลือดสมอง เลือดออกมากดทับเนื้อสมองจนขาดเลือด (Hemorrhage Stroke)
โรคหลอดเลือดสมองตีบหรืออุดตัน (Ischemic Stroke) สาเหตุหลักเกิดจากผนังของหลอดเลือดสมองมีภาวะหลอดเลือดแข็งตัว (Atherosclerosis) ทำให้ผนังหลอดเลือดขาดความยืดหยุ่นและหนาตัวมากขึ้น ร่วมกับมีตะกอนของไขมันหรือแคลเซียมมาเกาะมากขึ้นจนทำให้เกิดการอุดตันหรือตีบได้ในที่สุด นอกจากนี้แล้วยังสามารถเกิดขึ้นได้จากลิ่มเลือดในส่วนอื่นๆของร่างกาย เช่น ลิ่มเลือดหัวใจ หลุดออกมาติดอยู่ที่หลอดเลือดสมอง ส่งผลทำให้หลอดเลือดอุดตันหรือตีบได้
โรคหลอดเลือดสมองแตก (Hemorrhage Stroke) สาเหตุหลักเกิดจากความดันที่สูงเกินไปส่งผลทำให้ผนังหลอดเลือดสมองเกิดการฉีกขาด(ส่วนใหญ่จะเกิดขึ้นในหลอดเลือดเส้นเล็ก เนื่องจากหลอดเลือดขนาดเล็กจะไม่สามารถปรับตัวกับความดันที่เปลี่ยนแปลงสูงๆได้มาก) จนทำให้หลอดเลือดแตกที่สุด
โดยสัญญาณของโรคหลอดเลือดสมองทั้งสองประเภทในระยะเฉียบพลันที่พบได้คือ 1. เวียนศีรษะ สูญเสียการทรงตัว เดินเซ (B) 2. ตามองไม่เห็นข้างเดียวหรือสองข้าง (E) 3. หน้าเบี้ยว ปากเบี้ยวครึ่งซีก (F) 4. แขนหรือขา ชาและอ่อนแรงครึ่งซีก (A) 5. พูดไม่ชัด สื่อสารไม่เข้าใจ (S) และ 6. มีอาการดังกล่าวทั้ง 5 ข้อ ในทันทีหรือภายในไม่เกิน 6 ชั่วโมง (T) เราจะเรียกสัญญาณของโรคนี้สั้นๆ “B.E.F.A.S.T.” ซึ่งอาการแสดงที่พบได้บ่อยในผู้ป่วยหลอดเลือดสมองหลังจากได้รับการรักษาแล้วคือ “แขนขาอ่อนแรงหรือไม่มีแรงแขนและขา และหรือ มีอาการชาแขนขาร่วมด้วย และมีอาการเกร็งแขนหรือขา”
คำว่า “อัมพฤกษ์” หมายถึง ภาวะที่แขนหรือขาอ่อนแรง แต่ยังพอมีแรงใช้งานได้ มีอาการชาหรือไม่มีอาการชาที่แขนหรือขา ส่วนคำว่า “อัมพาต” หมายถึง ภาวะที่แขนหรือขาไม่มีแรงเลย ใช้งานไม่ได้ ดังนั้น คำว่า “อัมพฤกษ์”และ “อัมพาต” จะเป็นคำที่สื่อถึง “อาการแสดงหรือภาวะ”ของโรคหลอดเลือดสมอง นอกจากนี้ทั้งสองคำ สามารถสื่อได้ถึงการบาดเจ็บที่ไขสันหลัง ซึ่งการบาดเจ็บที่ไขสันหลัง (Spinal cord injury) จะมีลักษณะอาการใกล้เคียงกับโรคหลอดเลือดสมองคือ มีอาการอ่อนแรง ชา หรือไม่มีแรงบริเวณคอ แขนหรือขา แต่อาการจะเป็นทั้งสองข้าง หรือสื่อถึงในกลุ่มโรคเด็กสมองพิการ (Cerebral Palsy ; CP) จะมีลักษณะอาการใกล้เคียงโรคหลอดเลือดสมองเช่นกัน คือ มีอาการเกร็ง มีอาการอ่อนแรงแขนหรือขา ทั้งสองข้างหรือขาเดียวได้เช่นกัน
สำหรับการรักษาทางกายภาพบำบัดไม่ว่าจะเป็น “อัมพฤกษ์ หรือ อัมพาต” การรักษาอาจเหมือนหรือแตกต่างกัน จำเป็นต้องดูที่สาเหตุของการเกิดอาการว่าเป็นจากอะไร หากอ่อนแรงจากโรคหลอดเลือดสมอง จะเน้นการฟื้นฟูกำลังกล้ามเนื้อแขนหรือขาข้างที่อ่อนแรงด้วยการออกกำลังกายซ้ำๆ กระตุ้นการสั่งการเรียนรู้ใหม่ แต่หากเกิดจากการบาดเจ็บที่ไขสันหลัง จะเน้นการฟื้นฟูกำลังกล้ามเนื้อแขนหรือขาส่วนที่อ่อนแรงด้วยการออกกำลังกายเพิ่มกำลังกล้ามเนื้อส่วนที่เหลืออยู่ให้แข็งแรงทดแทนส่วนที่สูญเสียไป นอกจากนี้ยังสามารถการกระตุ้นไฟฟ้าบำบัด ฝึกการทรงตัวในท่านั่ง ยืน เดิน ปรับท่าทางการยืนเดิน หากไม่แน่ใจหรือมีข้อสงสัยว่าเรา หรือญาติของเราเหมาะกับการทำกายภาพบำบัดแบบไหนสามารถปรึกษากับนักกายภาพบำบัดของ ReBRAIN ได้เลยนะครับ
เอกสารอ้างอิง
Chen X, Zhao X, Xu F, Guo M, Yang Y, Zhong L, et al. A Systematic Review and Meta-Analysis Comparing FAST and BEFAST in Acute Stroke Patients. Frontiers in neurology. 2021;12:765069.
Khaku AS, Tadi P. Cerebrovascular Disease. StatPearls. Treasure Island (FL) ineligible companies. Disclosure: Prasanna Tadi declares no relevant financial relationships with ineligible companies.2023.
Panuganti KK, Tadi P, Lui F. Transient Ischemic Attack. StatPearls. Treasure Island (FL) ineligible companies. Disclosure: Prasanna Tadi declares no relevant financial relationships with ineligible companies. Disclosure: Forshing Lui declares no relevant financial relationships with ineligible companies.2023.
“Paresis, paralysis” with cerebrovascular disease???
“Paresis, paralysis” are two words that are often mentioned in stroke patients. Many of you will mention that this person is paralyzed. This person is paralyzed. But do you know what these two words “paralysis, paralysis” mean? Today, ReBRAIN will come to solve questions about the word “paralysis, paralysis”, what it means and how it relates to stroke. First of all, let me introduce you to cerebrovascular disease.
Stroke or “Stroke” or is also known as Cerebrovascular disease (abbreviated CVA) is a disease caused by changes in the blood vessels of the brain. Resulting in sudden ischemia of the brain Stroke can therefore be divided into 2 types of causes: 1. Caused by narrowing or blockage of the cerebral arteries (Ischemic Stroke) 2. Caused by rupture of cerebral arteries Bleeding over the brain tissue (hemorrhage stroke)
