ไม้เท้า หรืออุปกรณ์ช่วยเดินมีแบบไหนบ้าง
ไม้เท้า หรืออุปกรณ์ช่วยเดินมีแบบไหนบ้าง แล้วแต่ละแบบเหมาะกับใคร
อุบัติเหตุหรืออาการเจ็บป่วยสามารถเกิดขึ้นได้โดยที่เราไม่ทันได้ตั้งตัว เหตุการณ์เหล่านั้นอาจทำให้เรามีอาการปวดหรืออ่อนแรงตามมา ส่งผลให้การยืนเดินเป็นไปด้วยความลำบาก ความสามารถในการทรงตัวลดลง ไม่มีประสิทธิภาพเหมือนเก่า นอกจากนี้ยังเพิ่มความเสี่ยงในการล้มอีกด้วย โดยการล้มหนึ่งครั้งอาจทำให้ความมั่นใจในการเดินของผู้ป่วยลดลง หรืออาจส่งผลให้ผู้ป่วยมีอาการบาดเจ็บฟกช้ำ กระดูกหัก หรือรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้
ดังนั้นการรักษาทางกายภาพบำบัด จึงจำเป็นสำหรับผู้ป่วย ที่มีภาวะการยืนเดินลำบาก เพื่อป้องกันการพลัดตกหกล้ม และ กระตุ้นการฟื้นตัวในผู้ป่วยกลุ่มดังกล่าว กลับมายืนเดินได้ปกติหรือใกล้เคียงปกติมากที่สุด โดยการรักษาทางกายภาพบำบัด นั้นมีเทคนิคการรักษาหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นการใช้เครื่องมือทางกายภาพบำบัด เพื่อลดอาการปวด การออกกำลังกายเพื่อเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ และการฝึกยืนเดินเพื่อให้ผู้ป่วยสามารถกลับไปยืนเดินได้อีกครั้ง และเครื่องมือสำคัญสำหรับการฝึกยืนเดิน คงหนีไม่พ้นอุปกรณ์ช่วยเดิน
อุปกรณ์ช่วยเดิน มีวัตถุประสงค์ เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถยืนเดินได้สะดวกมากขึ้น เพิ่มฐานในการรับน้ำหนัก ช่วยลดการลงน้ำหนักที่ลงที่ขา ทำให้การทรงตัวดี และ ปลอดภัยมากยิ่งขึ้น ในปัจจุบันมีหลากหลายชนิดให้เลือกใช้ วันนี้ ReBRAIN จะมาให้ความรู้กับทุกท่านว่าอุปกรณ์ช่วยเดินแต่ละชนิดเหมาะกับใคร
- ราวคู่ขนานฝึกเดิน (Parallel Bars)
เหมาะสำหรับ: ผู้ป่วยทุกคนที่เพิ่งเริ่มการฝึกยืนเดิน ทั้งผู้ป่วยที่เพิ่งผ่าตัด ผู้ป่วยกล้ามเนื้ออ่อนแรงครึ่งซีก ผู้ป่วยกำลังกล้ามเนื้อขาน้อย ผู้ป่วยที่มีการบาดเจ็บที่ไขสันหลัง เป็นต้น
ข้อดี: เป็นอุปกรณ์ช่วยเดินเริ่มต้น สามารถรองรับน้ำหนักของผู้ป่วยได้ทั้งหมด มีความมั่นคงมากที่สุดในหมู่อุปกรณ์ช่วยเดิน
ข้อเสีย: มีระยะทางจำกัด มีน้ำหนักและขนาดใหญ่เคลื่อนย้ายได้ยาก ผู้ป่วยไม่สามารถออกมาจากราวคู่ขนานขณะฝึกเดินได้
- เครื่องช่วยเดิน 4 ขา
- เครื่องช่วยเดิน 4 ขา (Walker)
เหมาะสำหรับ: เหมาะสำหรับผู้สูงอายุ ผู้ป่วยที่มีปัญหาการทรงตัวที่กำลังกล้ามเนื้อทั้งสองข้างใกล้เคียงกัน ผู้ป่วยที่มีปัญหาการทำงานของแขนไม่ประสารสัมพันธ์กัน เช่น ผู้ป่วยพาร์กินสัน
- เครื่องช่วยเดิน 4 ขาแบบมีล้อ (Wheeled walker)
เหมาะสำหรับ: ผู้ป่วยที่กล้ามเนื้อแขนอ่อนแรงทั้งสองข้าง ไม่สามารถยก walker ได้
ข้อดี: มีความมั่นคงรองลงมาจากราวคู่ฝึกเดิน มีฐานการรองรับน้ำหนักที่กว้าง น้ำหนักเบา
ข้อเสีย: มีขนาดใหญ่เทอะทะ การเดินไม่เป็นไปตามปกติ เนื่องจากแขนไม่ได้มีการแกว่ง และไม่สามารถขึ้นลงบันไดได้
- ไม้ค้ำยัน (Crutches)
3.1 Axillary crutches
เหมาะสำหรับ: ผู้ป่วยกระดูกขาหัก ผู้ป่วยมีปัญหาการทรงตัวเช่น ผู้ป่วยอัมพาตครึ่งท่อนชนิดไม่สมบูรณ์ ผู้ป่วยที่ถูกตัดขา
- Forearm crutches
เหมาะสำหรับ: ผู้ป่วยที่ทรงตัวได้ดีมาก
- Platform crutches
เหมาะสำหรับ: ผู้ป่วยที่ข้อศอกติดในท่างอ ผู้ป่วยที่ไม่สามารถลงน้ำหนักที่แขน ข้อมือ หรือมือได้ และผู้ป่วยที่ไม่มีแรงกำมือ กำมือได้ไม่แน่น
ข้อดี: สามารถรองรับน้ำหนักของร่างกายได้มาก มีความคล่องตัวสูงและน้ำหนักเบา
ข้อเสีย: ใช้แรงในการเดินค่อนข้างมาก ต้องมีแรงแขนค่อนข้างมากเพื่อช่วยในการพยุงตนเอง และต้องมีความสามารถในการทรงตัวค่อนข้างมาก ไม่เหมาะกับผู้สูงอายุ
- ไม้เท้า (Canes)
เหมาะสำหรับ: ผู้ป่วยที่มีปัญหาข้อเข่าข้อสะโพกเสื่อม ผู้ป่วยที่มีปัญหาการทรงตัว ผู้ป่วยกล้ามเนื้ออ่อนแรงครึ่งซีก
ข้อดี: มีหลายรูปแบบ เช่น ไม้เท้าปุ่มเดียว(One point cane) ไม้เท้าสามขา (Tripod cane) ไม้เท้าสี่ขา (Four point cane) ยิ่งจำนวนปุ่มมากยิ่งมั่นคง มีความคล่องตัวสูงและน้ำหนักเบา
ข้อเสีย: ไม่เหมาะกับผู้ป่วยหลังผ่าตัดหรือผู้ป่วยกระดูกหักที่ต้องใช้อุปกรณ์ที่ช่วยรับน้ำหนัก
จะเห็นได้ว่าอุปกรณ์ช่วยเดินแต่ละชนิดจะเหมาะสมกับผู้ป่วยที่มีปัญหาด้านการเดินรูปแบบที่แตกต่างกัน แต่ไม่ว่าจะเป็นอุปกรณ์ช่วยเดินแบบไหนก็มีวัตถุประสงค์เพื่อช่วยทำให้คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยดีขึ้น สามารถยืนเดินได้ดีขึ้น ทั้งนี้ผู้ป่วยควรได้รับการการพิจารณาการเลือกอุปกรณ์ช่วยเดินจากแพทย์หรือนักกายภาพบำบัด เพื่อที่จะเลือกอุปกรณ์ช่วยเดินได้อย่างเหมาะสมและปลอดภัย
ทั้งนี้เมื่อเลือกอุปกรณ์ช่วยเดินแล้วก็ไม่จำเป็นว่าผู้ป่วยจะต้องพึ่งอุปกรณ์ช่วยเดินไปตลอดชีวิต หากผู้ป่วยได้รับการทำกายภาพบำบัดอย่างต่อเนื่อง ก็จะทำให้ผู้ป่วยมีกำลังกล้ามเนื้อที่มากขึ้น อาการปวดลดลง ความสามารถในการยืนทรงตัวดีขึ้น และอาจส่งผลให้ผู้ป่วยสามารถกลับไปยืนเดินได้ปกติ โดยไม่จำเป็นต้องพึ่งพาอุปกรณ์ช่วยเดินได้ในอนาคต
แหล่งอ้างอิง
- ประเภทและความแตกต่างของอุปกรณ์ช่วยเดิน (Walking aids) [Internet]. tht.co.th [cited 2020 March 26]. Available from: https://www.tht.co.th/blog/Walkingaids/.
- วันทนีย์ วรรณเศษตา. เครื่องช่วยเดิน. ใน: ดุจใจ ชัยวานิชศิริ, วสุวัฒน์ กิติสมประยูรกุล. ตำราเวชศาสตร์ฟื้นฟู. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2552: หน้า 63-72.
- รศ. นพ. สยาม ทองประเสริฐ. อุปกรณ์ช่วยการเคลื่อนที่ (Mobility Aids). [Internet]. .med.cmu.ac.th. Available from: https://w1.med.cmu.ac.th/rehab/images/Study_guide/06.1%20mobility%20aids.pdf