Golden period for stroke คือ ช่วงเวลาสำคัญของการรักษาและการฟื้นฟู หรือ ช่วงเวลาทอง ของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง ไม่ว่าหลอดเลือดสมองแตก หรือหลอดลือดสมองตีบ หรืออุดตัน หากได้รับการรักษาในช่วงเวลานี้จะทำให้ร่างกายฟื้นตัวได้เร็ว ลดการเกิดความพิการ ลดอัตรการเสียชีวิตและกลับมาใช้ชีวิตได้ใกล้เคียงปกติ
มีช่วงเวลาที่สำคัญ 2 ช่วง คือ
ช่วงที่ 1 Stroke Fast Tract
ช่วงที่ 1 หรือที่รู้จักกันคือ Stroke Fast Track เป็นกระบวนการเข้ารับการรักษาโดยเร็วที่สุดหลังจากเกิดความผิดปกติ เมื่อผู้ป่วยมีอาการหน้าเบี้ยว ปากเบี้ยว พูดไม่ชัด มีอาการชาหรืออ่อนแรงแขนขาข้างเดียวกัน ควรรีบไปโรงพยาบาลพบแพทย์โดยเร็วที่สุด เพื่อเข้ารับการรักษาภายในระยะเวลา 4.5 ชั่วโมง เมื่อผู้ป่วยได้รับการรักษาได้ทันทีในช่วงเวลาที่เหมาะสม จะลดโอกาสเกิดความพิการ ลดโอกาสการเกิดซ้ำของโรคหลอดเลือดสมอง ลดอัตราการเสียชีวิต รวมไปถึงลดอัตราการตายหรือหยุดการทำงานของเซลล์สมองหลังจากได้รับบาดเจ็บ
ช่วงที่ 2 Golden period for stroke rehabilitation
ช่วงที่ 2 หรือ Golden period for stroke rehabilitation เป็นช่วงที่ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองเข้ารับการฟื้นฟูหล้ง จากพ้นช่วงวิกฤตแล้ว (Acute-sub acute) หรือรู้จักกันในชื่อ “ช่วงทองของการฟื้นฟู” ภายในช่วงเวลา 3-6 เดือน เมื่อผู้ป่วยพ้นช่วงวิกฤตควรเร่งให้การรักษาฟื้นฟูเพื่อกระตุ้นให้เซลล์สมองกลับมาทำงานเป็นการกระตุ้นให้ร่างกายกลับมาทำงาน ลดการเกิดภาวะแทรกซ้อนต่างๆ เช่น โรคปอดอักเสบ ข้อติด หรือแผลกดทับ เป็นต้น และลดอัตราการเกิดความพิการ
ในช่วงเวลา 3-6 เดือน จะเป็นช่วงที่เซลล์ประสาทสมองจะฟื้นตัวกลับมาทำงานและสั่งการได้อย่างรวดเร็ว จะส่งผลให้มีการทำงานของแขนขา (upper-lower moter function) มีการควบคุมการทำงานของลำตัว (trunk control) การรับความรู้สึก (sensory) และการรับรู้ (cognition) จะค่อยๆดีขึ้น ทุกอย่างขึ้นอยู่กับความต่อเนื่องในการ ทำกายภาพบำบัด รวมถึงตำแหน่งและรอยโรค ดังนั้น ในช่วงเวลา 3-6 เดือน จึงเป็นช่วงเวลาที่สำคัญของการฟื้นฟูผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง ผู้ป่วยสามารถกลับไปมีคุณภาพชีวิตที่ดีใกล้เคียงปกติ ช่วยเหลือตัวเองได้
การทำกายภาพบำบัดจะช่วยสร้างโครงข่ายของสมองที่หยุดทำงาน กลับมาทำงานได้อีกครั้ง ทั้งยังสร้างโครงข่ายที่มีอยู่ให้สามารถสั่งการส่วยที่เสียไปได้บางส่วน
ดังนั้น ช่วง 3-6 เดือนแรก ควรได้รับการฟื้นฟูจากนักกายภาพบำบัด หรือทำกายภาพบำบัดที่บ้าน อย่างต่อเนื่อง เพื่อไม่ให้เสียโอกาสในการฟื้นฟูร่างกายในช่วงนี้นะครับ
คนไข้โรคหลอดเลือดสมอง ปรึกษา ReBRAIN ทีมกายภาพบำบัดเฉพาะทางโรคหลอดเลือดสมอง รักษานอกสถานที่ โทร 086-311-9699
เอกสารอ้างอิง
Kyoung Bo Lee(2015) Six-month functional recovery of stroke patients: a multi-time-point study. Int J Rehabil Res 38(2): 173–180.
Dr.Hemant Sant, Sahyadri Hospital, ”Golden period” : Importance of time in the management of stroke