Action Observation Therapy
ปัจจุบันการฝึก Action Observation Therapy ค่อนข้างแพร่หลาย โดยเฉพาะในศูนย์ฟื้นฟูผู้ป่วยหลอดเลือดสมอง หลักการคือ การให้ผู้ป่วยดูการเคลื่อนไหวผ่านการดูวิดิโอหรือผู้สาธิต แล้วให้ทำตาม จะเกิดการกระตุ้นเซลล์ระบบประสาทแบบกระจก (Mirror neurons) การกระตุ้น จะช่วยเสริมให้มีความยืดหยุ่นของการเปลี่ยนแปลงความสามารถของระบบประสาท (Neuroplasticity) สามารถควบคุมการเคลื่อนไหวได้ดีขึ้น ทั้งยังเป็นวิธีที่มีความปลอดภัย และไม่มีผลข้างเคียง
Mirror Neuron System คือ กลุ่มเซลล์ประสาทในสมอง จะทำงานเมื่อเรากระทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง และยังทำงานแบบเดียวกันเมื่อเรามองเห็นผู้อื่นทำสิ่งนั้นด้วย เช่น ถ้าคุณหยิบแก้วน้ำเซลล์ประสาทกลุ่มหนึ่งจะถูกกระตุ้น แล้วถ้าคุณมองเห็นคนอื่นหยิบแก้วน้ำเซลล์ประสาทกลุ่มเดียวกันนั้นก็จะถูกกระตุ้นเช่นเดียวกัน ซึ่งเป็นหลักการสำคัญที่ใช้ใน Action Observation Therapy
การฝึก Action Observation Therapy สำหรับผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง สามารถทำได้ที่บ้านและโรงพยาบาล ขั้นตอนฝึกประกอบด้วย 2 ส่วนที่สำคัญ ได้แก่ การดู (Observation) และ การทำตาม (Execution)
ขั้นตอนการฝึก Action Observation Therapy มีดังนี้
- การดู (Observation): โดยให้ผู้ป่วย ดูการเคลื่อนไหว จากวิดิโอหรือดูการสาธิตจากผู้รักษา เช่น การหยิบแก้ว ยกช้อน ยกแขนขึ้นมาวางบนโต๊ะ โดยที่ร่างกายไม่เกิดการขยับ
*วิดิโอหรือผู้สาธิต ควรทำอย่างช้าๆ และมีความชัดเจน
- ทำตาม (Execution): หลังดูวิดีโอหรือการสาธิตจบ ให้ผู้ป่วยลองทำกิจกรรมนั้นจริง โดยใช้ของจริง เช่น วางมือบนโต๊ะเองจริง หรือ ยกแก้วน้ำจริง
- ทำซ้ำ: ทำท่าหรือกิจกรรมนั้นซ้ำๆ 5-10 รอบ หรือมากกว่านั้น เท่าที่ผู้ป่วยไหว
- พักระหว่างรอบ: ให้พัก 1-2 นาที ระหว่างรอบ หรือก่อนที่จะทำกิจกรรมต่อไป เพื่อไม่ให้ร่างกายเหนื่อยล้าเกินไป
Action Observation Therapy เป็นวิธีการที่ปลอดภัย เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่ขยับได้น้อย ยังไม่มีแรง เพราะการดู เป็นการช่วยกระตุ้นให้สมองเรียนรู้การเคลื่อนไหวแม้ยังขยับจริงไม่ได้ และเป็นทางเลือกที่มีผลช่วยให้ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง สามารถฟื้นฟูการเคลื่อนไหวของแขนและมือ ส่งเสริมให้การเดินมั่นคง และทำกิจวัตรประจำวันได้ดียิ่งขึ้น
อ้างอิง
- Cochrane Stroke Group. (2022). Action observation for upper limb rehabilitation after stroke. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2022(2), CD011887. https://doi.org/10.1002/14651858.CD011887.pub2
- National Center for Biotechnology Information (NCBI). (2023). [Meta-analysis of action observation therapy in stroke patients]. PubMed. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37480161/
- ScienceDirect. (2024). Advances in action observation therapy for stroke: Neuroimaging and clinical evidence. NeuroRehabilitation, 57(4), 453–470. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1360859224002067
Buccino, G., Solodkin, A., & Small, S. L. (2006). Functions of the mirror neuron system: Implications for neurorehabilitation. Cognitive and Behavioral Neurology, 19(1), 55–63. https://doi.org/10.1097/01.wnn.0000200135.81928.63