การทดสอบ กำลังกล้ามเนื้อ (Manual Muscle test)

การทดสอบ กำลังกล้าม เนื้อด้วยมือ เป็นวิธีหนึ่งที่ใช้ตรวจประเมินกำลังหรือความแข็งแรงของกล้ามเนื้อที่มีผู้คิดค้นและนำมาใช้ตั้งแต่ปี ค.ศ.1912 และยังคงนิยมใช้กันอยู่จนถึงปัจจุบัน ทั้งๆที่มีการผลิตเครื่องมือหลายชนิดขึ้นมาเพื่อทดแทน ทั้งนี้เพราะการใช้มือในการทดสอบจะสะดวก รวดเร็ว ทำได้บ่อยครั้งและประหยัด อีกทั้งสามารถใช้ทดสอบกล้ามเนื้อได้เกือบทุกมัดในสภาวะต่างๆ ซึ่งผลที่ได้ค่อนข้างแน่นอนแต่ทั้งนี้ผู้ทดสอบหรือนักกายภาพจะต้องมีความรู้ความชำนาญในระดับหนึ่ง

ขั้นตอนการทดสอบ

การทดสอ บกำลังกล้ามเนื้อ ด้วยมือจะได้ผลที่ถูกต้อง ผู้ทดสอบและผู้ถูกทดสอบจะต้องร่วมกันทำงานในส่วนของตนเองอย่างมีประสิทธิภาพ

1. ผู้ถูกทดสอบจะต้องไม่มีอาการเจ็บปวดเกิดขึ้นระหว่างการทดสอบ
2. สภาพแวดล้อมขณะทดสอบ ควรเงียบสงบ ไม่มีสิ่งเร้า เช่น เสียงเพลง และอุณหภูมิห้องที่ไม่ร้อนหรือเย็นมากจนผู้ถูกทดสอบไม่รู้สึกสบสยตัว
3. ความสูงของเตียงเหมาะสมที่ผู้ถูกทดสอบทำงานได้สะดวก โดยเฉพาะในขณะที่ให้แรงต้าน พื้นเตียงหรือเก้าอี้ต้องแข็งแรง และไม่มีแรงเสียดทานจนทำให้เกิดปัญหาขณะทดสอบ
4. เลือกท่าตั้งต้นหรือท่าเตรียมที่เหมาะสมกับส่วนของร่างกายที่จะทดสอบ และต้องมั่นคงเพียงพอ โดยเฉพาะขณะเคลื่อนไหวสู้แรงต้าน
5. ผู้ถูกทดสอบจะต้องอยู่ในท่าที่สบาย มีความมั่นคงเพียงพอ ไม่มีเสื้อผ้าปกปิดกล้ามเนื้อหรือข้อต่อที่จะทดสอบ

การเคลื่อนไหวข้อต่อ ( Range of motion)

ก่อนการทดสอบ กำลังกล้ามเนื้อ ทุกครั้ง ควรปฎิบัติดังนี้

1. ตรวจช่วงการเคลื่อนไหวของข้อต่อที่ต้องการทดสอบ โดยให้ผู้ถูกทดสอบเคลื่อนไหวข้อต่อนั้นด้วยตนเอง ขณะเดียวกันผู้ทดสอบต้องสังเกตลักษณะการเคลื่อนไหวของข้อต่อนั้นๆ ว่ามีลักษณะอย่างไร เช่น การเคลื่อนไหวราบเรียบปกติ เร็วกว่าปกติ ไม่เป็นจังหวะ หรือมีอาการสั่นขณะเคลื่อนไหว
2. ตรวจขนาดและลักษณะของกล้ามเนื้อ เปรียบเทียบทั้งซีกซ้ายและขวา สังเกตความผิดปกติในขนาดที่ไม่เท่ากัน ขนาดใหญ่กว่าปกติ กล้ามเนื้อลีบลงหรือกล้ามเนื้อมีอาการสั่นตลอดเวลา
3. กรณีที่ผู้ถูกทดสอบไม่สามารถเคลื่อนไหวข้อต่อได้ตลอดช่วงการเคลื่อนไหว หรือพบว่าข้อต่อยึดติดจากสาเหตุใดสาเหตุนึง เช่น ความเจ็บปวดจากปัญหาข้อเสื่อม หรือกล้ามเนื้อรอบข้อต่ออักเสบ ข้อต่อติดขัดจากการยึดรั้งหรือการบวม กล้ามเนื้อหดสั้น
4. ถ้าข้อต่อมีความฝืดหรือติดขัดในขณะทำ Active ROM ควรตรวจแรงตึงตัวของกล้ามเนื้อ โดยการเคลื่อนไหวข้อต่อนั้นตลอดช่วงการเคลื่อนไหว และพิจารณาปัญหาของกล้ามเนื้อว่ามี Spasticity, rigidity, hypotonia, hypertonia หรือไม่

แรงต้าน (Resistance)

ผู้ทดสอบจะให้แรงต้านด้วยมือที่ส่วนปลายสุดของข้อต่อที่จะทดสอบ ยกเว้นบางกรณีที่อาจให้แรงต้านคล่อมสองข้อ ต่อ เช่น การทดสอบกล้ามเนื้อข้อสะโพก อาจให้แรงด้านที่เหนือข้อเช่าหรือข้อเท้า แรงด้านที่ให้นี้จะให้ในทิศทางตรงข้าม กับการทำงานของกล้ามเนื้อหรือแนวแรงดึง (line of pull) ของกล้ามเนื้อ การให้แรงต้านทำได้ 2 ลักษณะ ดังนี้

1. Isotonic ใช้สำหรับการทดสอบกำลังกล้ามเนื้อด้วยมือทั่วไป จะให้แรงต้านเพื่อให้ข้อต่อเคลื่อนที่ได้ตลอดช่วงการเคลื่อนไหว
2. Isometric ให้แรงต้านในลักษณะที่ข้อต่อไม่มีการเคลื่อนที่ หรือเมื่อต้องการทดสอบที่ตำแหน่งใดตำแหน่งหนึ่งในช่วงการเคลื่อนไหวของข้อต่อ มักเลือกตำแหน่ง middle range ซึ่งเป็นตำแหน่งที่กล้ามเนื้อแข็งแรงมากที่สุด การทดสอบ ลักษณะนี้ เรียกว่า quick test ในกรณีที่จำเป็นต้องทดสอบบ่อยครั้งต้องการความรวดเร็วไม่ยุ่งยากและได้ผลแน่นอนมักจะเลือกให้แรงต้านในลักษณะ isometric

ระบบเกรด

การพิจารณาให้เกรดหรือค่ากำลังกล้ามเนื้อที่ทดสอบได้นั้น ผู้ทดสอบจะต้องมีความชำนาญเพียงพอในการประเมินค่าเกรดของกล้ามเนื้อปกติทั้งเพศชายและหญิง รวมทั้งในผู้ที่มีอายุแตกต่างกันซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นมาก ความแข็งแรงของกล้ามเนื้อในกลุ่มผู้อายุ เพศ รูปร่าง และอาชีพที่แตกต่างกันด้วย

ตารางแสดงนิยามและความหมายในการทำหน้าที่ของกล้ามเนื้อ

นิยาม	ความหมาย	MRC	Lovett	kendell
ไม่มีการเคลื่อนไหวใดๆ และคลำไม่พบการหดตัวของเส้นใยกล้ามเนื้อ	ไม่มีการเคลื่อนไหวใดๆ	0	Zero	0%
ไม่มีการเคลื่อนที่ของส่วนนั้นๆแต่คลำพบการหดตัวของกล้ามเนื้อเล็กน้อย	อ่อนแรงมากที่สุด	1	Trace	20%
เคลื่อนที่ได้โดยไม่มีแรงต้านจากแรงโน้มถ่วงโลก	อ่อนแรงมาก	2	Poor	40%
เคลื่อนที่ต้านแรงโน้มถ่วงโลกได้ตลอดช่วงการเคลื่อนไหว แต่ไม่สามารถต้านแรงจากผู้ทดสอบได้	อ่อนแรงปานกลาง	3	Fair	60%
เคลื่อนที่ต้านแรงโน้มถ่วงโลกได้ตลอดช่วงการเคลื่อนไหว และสามารถต้านแรงจากผู้ทดสอบได้บ้าง	อ่อนแรงเล็กน้อย	4	Good	80%
แข็งแรงปกติ เคลื่อนที่ต้านแรงโน้มถ่วงโลกได้ตลอดช่วงการเคลื่อนไหวและสามารถต้านแรงจากผู้ทดสอบได้เต็มที่ตามกำลังกล้ามเนื้อปกติ	แข็งแรงปกติ	5	normal	100%

 

เกรดและความหมาย

5	Normal	สามารถเคลื่อนข้อต่อได้ตลอดช่วงการเคลื่อนไหวต้านแรงโน้มถ่วงโลก และแรงต้านจากผู้ทดสอบได้เต็มที่
4	Good	สามารถเคลื่อนข้อต่อได้ตลอดช่วงการเคลื่อนไหวต้านแรงโน้มถ่วง และแรงต้านจากผู้ทดสอบได้บาง
3	Fair	สามารถเคลื่อนข้อต่อได้ตลอดช่วงการเคลื่อนไหวต้านแรงโน้มถ่วง
2	Poor	สามารถเคลื่อนข้อต่อได้ตลอดช่วงการเคลื่อนไหว โดยปราศจากแรงโน้มถ่วงโลกและแรงต้านจากภายนอก
1	Trace	เห็นหรือคลำการหดตัวของกล้ามเนื้อได้ แต่ไม่มีการเคลื่อนที่ของข้อต่อ
0	Zero	กล้ามเนื้อไม่สามารถหดตัวได้ คลำไม่พบการเปลี่ยนแปลง

 

 

การใส่ค่า +หรือ –

การใช้ + หรือ – เพื่อเพิ่มหรือลดค่าเกรดกล้ามเนื้อ ควรหลีกเลี่ยงไม่ใช้ ยกเว้นสองกรณี คือ เกรด 3+หรือ 2-

3+  หมายถึง สามารถเคลื่อนข้อต่อต้านแรงโน้มถ่วงโลกได้ตลอดช่วงการเคลื่อนไหวและสามารถต้านแรงจากผู้ทดสอบได้บ้าง

2-  หมายถึง สามารถเคลื่อนข้อต่อในแนวระนาบได้ แต่ไม่ตลอดช่วงการเคลื่อนไหว

 

 

 

 

 

ยกตัวอย่างการทดสอบกำลังกล้ามเนื้อ Shoulder Abduction

( ROM : 0-180 องศา )

กล้ามเนื้อ : Deltoid,  Supraspinatus

เกรด/ท่าผู้ถูกทดสอบ	ท่าผู้ทดสอบ แรงต้าน/ทิศทาง	คำสั่ง
เกรด 5,4,3 นั่ง มือวางบนตัก	เกรด 5,4 ยืนด้านหลังค่อนมาทางแขนที่จะทดสอบ มือหนึ่งตรึงเหนือกระดูกสะบัก มือหนึ่งให้แรงต้านเหนือข้อศอกเล็กน้อยในทิศทางกดดิ่งลง	เกรด 5,4 กางแขนออกไปทางด้านข้าง คว่ำมือสูงระดับไหล่ ค้างไว้ อย่าให้กดลง
	เกรด 3 ไม่ต้องให้แรงต้าน	เกรด 3 กางแขนออกไปทางด้านข้าง คว่ำมือสูงระดับไหล่ ค้างไว้
เกรด 2 นั่ง แขนอยู่ข้างลำตัว ข้อศอกงอเล็กน้อย หรือนอนหงายแขนกางออกประมาณ 90 องศา ข้อศอกงอเล็กน้อย มือคว่ำวางบนเตียง	ยืนแขนข้างที่ทดสอบ คลำกล้ามเนื้อ Deltoid เหนือข้อไหล่ถัดจากปุ่มกระดูก Acromion ส่วนกล้ามเนื้อ Supraspinatus จะอยู่ค่อนข้างลึก กล้ามเนื้อ Trapezius บริเวณ Supraspinous fossa ของกระดูกสะบัก	พยายามกางแขนออกจากตัว ระวังการหมุนแขนออก
เกรด 1,0 นั่งหรือนอนหงายแขนอยู่ข้างลำตัว	ยืนด้านหลังแขนที่จะทดสอบ กรณีนั่ง มือหนึ่งรอบรับแขนที่จะทดสอบกางประมาณ 90 องศา ขณะที่อีกมือหนึ่งคลำการทำงานของกล้ามเนื้อ ในกรณีนอนหงาย ให้แขนวางข้างลำตัว ข้อศอกงอเล็กน้อยและคลำกล้ามเนื้อ Deltoid ประมาณ 1/3 จากต้นแขนต่ำลงมาด้านนอก	พยายามเกร็งแขนไว้อย่าให้ตกลง

 

 

 

 

 

ยกตัวอย่างการทดสอบกำลังกล้ามเนื้อ Hip extension

( ROM : 0-20 องศา )

กล้ามเนื้อ : Gluteus maximus

เกรด/ท่าผู้ถูกทดสอบ	ท่าผู้ทดสอบ แรงต้าน/ทิศทาง	คำสั่ง
เกรด 5,4,3 นอนคว่ำ ขาเหยียดตรง แขนยึดขอบเตียงไว้	ยืนด้านหลังที่จะทดสอบ ตรึงบริเวณสะโพกให้นิ่ง เกรด 5,4 ให้แรงต้านในทิศทางดิ่งลงสู้พื้นบริเวณเหนือหลังข้อเท้าเล็กน้อยหรือเหนือข้อพับกรณีแขนผู้ถูกทดสอบยาวไม่พอ	เกรด 5,4 ยกขาขึ้น ให้สูงที่สุดข้อเข่าเหยียดตรงต้านแรง
	เกรด 3 ไม่ต้องให้แรงต้าน	เกรด 3 ยกขาให้สูงที่สุด
เกรด 2 นอนตะแคง ขาล่างที่ไม่ต้องการทดสอบให้งอสะโพกและข้อเข่าเล็กน้อยเพื่อความมั่งคง	ยืนข้างหลังขาที่จะทดสอบ มือตรึงเหนือข้อสะโพกให้นิ่ง มือหนึ่งรองรับขาจากใต้ข้อเข่า ยกให้ลอยขนานกับลำตัว	เหยียดขามาข้างหลังระวังให้เข่าตรง
เกรด 1,0 นอนคว่ำ	ยืนใกล้ขาที่จะทดสอบ ใช้ปลายนิ้วกดคลำการทำงานของกล้ามเนื้อ hamstring ที่ ischial tuberosity กดคลำการทำงานของกล้ามเนื้อ Gluteus maximus บริเวณกึ่งกลางแก้มก้น	พยายามยกขาขึ้นจากพื้น หรือ บีบหรือขมิบแก้มก้นเข้าหากัน

 

อ้างอิง

1. การทดสอบกำลังกล้ามเนื้อด้วยมือ Manual muscle test คณะกายภาพบำบัด มหาวิทยาลัยมหิดล รศ. นวลอนงค์ ชัยปิยะพร

อ่านบทความเพิ่มเติมที่นี่

FACEBOOK :: ReBRAIN