“เดินให้มั่น ยืนให้นาน” เสริมพลังของผู้ป่วย IBM ผ่านการฟื้นฟู

Inclusion Body Myositis (IBM) คือ

โรคกล้ามเนื้ออักเสบเรื้อรังชนิดหนึ่งที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ โดยเฉพาะเพศชายวัยกลางคนถึงสูงอายุ (มักเริ่มมีอาการช่วงอายุ 50 ปีขึ้นไป) เป็นโรคในกลุ่ม inflammatory myopathy ซึ่งมีลักษณะเฉพาะคือ กล้ามเนื้ออ่อนแรงแบบค่อยเป็นค่อยไป และไม่สมมาตร (asymmetric progressive weakness) โดยเฉพาะกล้ามเนื้อต้นขา (quadriceps) และ กล้ามเนื้อแขน (flexor digitorum profundus)

สาเหตุและพยาธิสภาพ

ยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด แต่เกี่ยวข้องกับ:

การอักเสบของกล้ามเนื้อจากการทำงานผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกัน (autoimmune process)
การสะสมของ inclusion bodies (โปรตีนผิดปกติในเซลล์กล้ามเนื้อ)
การสลายของโปรตีนและความเสื่อมของเซลล์กล้ามเนื้อ

อาการสำคัญ

กล้ามเนื้ออ่อนแรงแบบช้าๆ (progressive weakness)
อาการกล้ามเนื้ออ่อนแรงแบบไม่สมมาตร โดยเฉพาะ กล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้า (quadriceps) ทำให้เดินลำบาก ล้มง่าย และกล้ามเนื้อแขน (flexor digitorum profundus) ทำให้กำมือลำบาก
กลืนลำบาก (dysphagia)
ไม่มีอาการปวดชัดเจน

การวินิจฉัย IBM ต้องอาศัยการประเมินหลายด้านร่วมกัน

การตรวจร่างกายและลักษณะของอาการ
การตรวจเลือด CK (Creatine Kinase) อาจสูงเล็กน้อย
Eletromyography (EMG) บ่งบอกลักษณธของ myopathy
การตรวจชิ้นเนื้อกล้ามเนื้อ (Muscle Biopsy) พบการอักเสบและ inclusion bodies ที่เป็น hallmark พบ vacuoles และการสะสมของโปรตีนผิดปกติ
MRI กล้ามเนื้อ อาจช่วยระบุบริเวณที่ควรเก็บชิ้นเนื้อ

การรักษาต่างจากโรคกล้ามเนื้ออักเสบชนิดอื่นๆ เช่น polymyositis หรือ dermatomyositis โรคนี้มักไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยยากดภูมิคุ้มกัน เช่น corticosteroids หรือ immunosuppressants ยังไม่มีการรักษาที่หายขาดได้ การรักษาหลักคือการทำกายภาพบำบัด เพื่อรักษาความสามารถในการเคลื่อนไหว

การรักษาทางกายภาพบำบัด (Physical Therapy for IBM)

เนื่องจาก IBM ยังไม่มีวิธีรักษาให้หายขาด การดูแลจึงเน้นที่การรักษาแบบ ประคับประคอง และชะลอความเสื่อมของกล้ามเนื้อ ซึ่งกายภาพบำบัดเป็นส่วนสำคัญ

เป้าหมายของการทำกายภาพบำบัด

รักษาความแข็งแรงของกล้ามเนื้อให้ได้นานที่สุด
ป้องกันข้อยึดติดและกล้ามเนื้อหดสั้น
ส่งเสริมการเคลื่อนไหวและการทำกิจวัตรประจำวัน
ลดความเสี่ยงในการล้ม
ฝึกใช้เครื่องช่วยเดิน (ถ้าจำเป็น)

แนวทางการทำกายภาพบำบัด

การออกกำลังกายเพื่อความแข็งแรง (Resistance Exercise)

ควรเป็น low-to-moderate intensity เพื่อลดการอักเสบเพิ่มเติม
ใช้น้ำหนักเบา เช่น ยางยืด หรือเวทเล็กๆ
เลือกเฉพาะมัดกล้ามเนื้อที่ยังมีศักยภาพ

การออกกำลังกายแบบแอโรบิก (Aerobic Exercise)

เช่น ปั่นจักรยานอยู่กับที่ หรือเดินในน้ำ
ความหนักระดับเบาถึงปานกลาง 2–3 ครั้ง/สัปดาห์

การยืดกล้ามเนื้อ (Stretching)

ป้องกันกล้ามเนื้อหดสั้น และเพิ่มช่วงการเคลื่อนไหวของข้อต่อ
ทำเป็นประจำทุกวัน โดยเฉพาะกล้ามเนื้อขาและแขนที่อ่อนแรง

การฝึกการทรงตัวและเดิน (Balance & Gait Training)

ป้องกันการล้ม โดยเฉพาะเมื่อต้นขาอ่อนแรง
อาจฝึกการใช้ไม้เท้า, walker หรือขาเทียม (orthotic)

การฝึกกิจกรรมการดำรงชีวิตประจำวัน (ADLs Training)

เช่น การลุกจากเก้าอี้ การใส่เสื้อผ้า การกินข้าว
ใช้เทคนิคหรืออุปกรณ์เสริมช่วยลดภาระของกล้ามเนื้อ

การฝึกกลืนอาหาร (ในกรณีมีปัญหากลืน)

นักเวชศาสตร์การสื่อความหมาย (Speech therapist) ช่วยในการฝึกกลืน

ข้อควรระวัง

หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายหนักจนเกินไป เพราะอาจทำให้กล้ามเนื้ออักเสบมากขึ้น
ควรมีนักกายภาพบำบัดประเมินและออกแบบโปรแกรมเฉพาะราย

Inclusion Body Myositis เป็นโรคกล้ามเนื้ออักเสบเรื้อรังที่พบในผู้สูงอายุที่ดำเนินไปอย่างช้าๆ แต่ต่อเนื่อง มีลักษณะเด่นคือกล้ามเนื้ออ่อนแรงแบบไม่สมมาตรและไม่ตอบสนองต่อยากดภูมิคุ้มกัน การวินิจฉัยต้องอาศัยชิ้นเนื้อกล้ามเนื้อ และการดูแลรักษาเน้นการฟื้นฟูสมรรถภาพและลดภาวะแทรกซ้อน

ผู้ป่วยหลายคนอาจต้องใช้ไม้เท้า รถเข็น หรือการช่วยเหลือในการใช้ชีวิตประจำวันภายใน 5-10 ปีหลังจากเริ่มมีอาการ อย่างไรก็ตาม IBM ไม่ได้ทำให้เสียชีวิตโดยตรง แต่อาจเพิ่มความเสี่ยงจากภาวะแทรกซ้อน เช่น การติดเชื้อจากการกลืนลำบาก

อ้างอิง : Dalakas, M. C. (2021). Sporadic inclusion body myositis – diagnosis, pathogenesis and therapeutic strategies. Nature Reviews Rheumatology, 17(5), 257–272. https://doi.org/10.1038/s41584-021-00575-8.

U.S. National Library of Medicine. (2023). Inclusion body myositis. MedlinePlus. https://medlineplus.gov/genetics/condition/inclusion-body-myositis.

อ่านบทความเพิ่มเติมที่นี่

FACEBOOK :: ReBRAIN

“Walk Firmly, Stand Longer” Empower IBM Patients Through Rehabilitation

Inclusion Body Myositis (IBM) is

A type of chronic inflammatory muscle disease that is commonly found in the elderly, especially middle-aged to elderly males (usually starting at age 50 and above). It is a disease in the inflammatory myopathy group, which is characterized by gradual and asymmetrical muscle weakness, especially in the quadriceps and flexor digitorum profundus muscles of the thighs.