Attention & Memory: พื้นฐานสำคัญของการเรียนรู้ที่พัฒนาได้
ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองมีความบกพร่องของทักษะความคิดความเข้าใจ (cognitive impairment) ถือเป็นความบกพร่องที่พบได้ ประมาณ 1 ใน 3 ของผู้ป่วย ทักษะด้านความคิดความเข้าใจเหล่านี้มีความจำเป็นในการดำเนินชีวิตของมนุษย์ ดังนั้น ความบกพร่องด้านความคิดความเข้าใจไม่ว่าด้านใดย่อมส่งผลให้ผู้ป่วยมีความยากลำบากในการทำกิจกรรมต่างๆ เพื่อการดำเนินชีวิต นอกจากนี้ ความบกพร่องด้านความคิดความเข้าใจยังอาจเป็นความเสี่ยงที่จะพัฒนาสู่ภาวะสมองเสื่อมจากหลอดเลือดสมอง (vascular dementia)
จุดประสงค์ของการฝึกความสนใจ (Attention) และ ความจำ (Memory) เพื่อเพิ่มความสามารถในการจดจ่อ (Sustained attention), เพิ่มความจุของความจำ (Working memory), ช่วยให้สมองส่วนที่ยังทำงานอยู่สามารถชดเชยส่วนที่เสียหาย, ช่วยให้ผู้ป่วยกลับมาใช้ชีวิตได้ใกล้เคียงเดิมมากที่สุด
วิธีการฝึกความสนใจ (Attention) และ ความจำ (Memory) มีด้วยกันหลายวิธี ทั้งแบบดั้งเดิมและแบบใช้เทคโนโลยี เช่น
- แบบฝึกความคิด (Cognitive Exercises)
- เกมจับคู่
- การฟังคำสั่งและทำตาม
- การทำหลายอย่างพร้อมกัน เช่น พูดชื่อผลไม้ในขณะเดิน
- คอมพิวเตอร์โปรแกรมฝึกสมอง
- แบบฝึกใน iPad/Tablet สำหรับผู้สูงอายุ
- กิจกรรมในชีวิตจริง (Functional Tasks)
- ฝึกจำรายการของใช้ในบ้าน
- การวางแผนงานบ้าน เช่น ทำกับข้าวหรือไปซื้อของ
- การฟื้นฟูร่วมกับนักกิจกรรมบำบัดหรือนักจิตวิทยา
- ใช้แบบทดสอบวัดความสามารถ
จากงานวิจัย กิจกรรมที่ใช้กระดาษและดินสอ และกิจกรรมทำบนโต๊ะ ช่วยให้มีการฝึกทักษะด้านความคิดความเข้าใจซ้ำๆ ทำให้สมองมีการเปลี่ยนแปลงและปรับตัว เกิดการซ่อมแซม ฟื้นฟู จัดระเบียบตัวเองขึ้นใหม่ (neuroplasticity) ส่งผลให้มีความสามารถด้านความคิดความเข้าใจเปลี่ยนแปลงในทางที่ดีขึ้น
ความเครียดและความวิตกกังวล เป็นหนึ่งปัจจัยที่ส่งผลต่อความจำ เนื่องจากวามเครียดส่งผลให้สมองส่วน prefrontal cortex ทำงานลดลง สมองส่วนนี้ทำหน้าที่เกี่ยวกับความคิดเชิงนามธรรม การวิเคราะห์ด้านความคิดความเข้าใจ การใช้เทคนิคผ่อนคลายสามารถช่วยลดความเครียดได้ จึงมีความเป็นไปได้ว่าเทคนิคผ่อนคลายจะช่วยให้สมองส่วน prefrontal cortex ทำงานได้ดีขึ้น วิธีผ่อนคลายที่ทั้งง่ายและสะดวก คือ การฝึกการหายใจแบบลึกๆ ช้าๆ พร้อมกับการผ่อนคลายกล้ามเนื้อ
การปรับสภาพแวดล้อมในห้องฝึกและลดสิ่งเร้า เช่น ความสว่าง ปรับเสียงรบกวน ปรับอุณหภูมิในห้องไม่ร้อนหรือหนาวเกินไป มีการสอน การชี้แนะ และการสอนกลยุทธ์แทรกระหว่างการฝึกทักษะความสนใจจดจ่อ ความจำ และการบริหารจัดการต่างๆ การสอนกลยุทธ์ด้านความคิดความเข้าใจจะช่วยส่งเสริมให้ผู้ป่วยเกิดการเรียนรู้ดียิ่งขึ้น
การฝึกด้านความคิดความเข้าใจ ช่วยเพิ่มความสามารถด้านความคิดความเข้าใจในด้านการรับรู้วัน เวลา สถานที่ ความสนใจจดจ่อ ความจำ และการบริหารจัดการ ในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง ทั้งนี้ในการฝึกผู้ป่วยต้องรู้สึกผ่อนคลายและสนุกไปกับการฝึก เพื่อให้ได้ผลลัพธ์มีประสิทธิภาพมากที่สุด
Attention & Memory: The Foundation for Developed Learning
Stroke patients experience cognitive impairment, a deficit affecting approximately one-third of patients. These cognitive skills are essential for daily life. Therefore, any cognitive impairment can cause difficulties in performing daily activities. Furthermore, cognitive impairment may also increase the risk of developing vascular dementia.
The purpose of attention and memory training is to enhance sustained attention, increase working memory, and help the functioning brain compensate for the damaged areas, allowing patients to return to a life as close to their original state as possible.
แหล่งอ้างอิง
- รักฤทัย คันธี, จนัญญา ปัญญามี ทิพย์พยอม, พีรยา มั่นเขตวิทย์. ผลของโปรแกรมฝึกความคิดความเข้าใจต่อความสามารถด้านความคิดความเข้าใจในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง. วารสารเทคนิคการแพทย์เชียงใหม่ 2559; ปีที่ 49 ฉบับที่3